Eén van de grote psychische verschillen tussen de diersoorten mens en paard is het besef van tijd.
Dag indeling
Een knappe geest heeft duizenden jaren geleden bepaald dat we één dag hebben, wanneer de aarde eenmaal rond haar as heeft gedraaid. Logisch toch want na een klare dag en een donkere nacht begint alle ellende of het grote genot terug opnieuw. Om alles nog wat beter te kunnen beheersen heeft men deze ‘dag’ nog eens in 24 gelijke delen verdeeld en dit stukje tijd noemen wij dan een ‘Uur’ en dan wordt er verder door 60 gedeeld om met minuten en seconden te kunnen spelen. Over de recentste beschouwingen van Einstein betreffende tijd en ruimte gaan we het hier bij het paardrijden niet hebben, deze micro verschillen in tijd en ruimte zullen voor ons paard en ook voor onszelf maar weinig toegevoegde waarde betekenen.
Zelfbeheersing
Om de tijd te kunnen beheersen dient men naast ‘Tijdsbesef’ ook nog een dosis ‘Zelfbeheersing’ te hebben. Ook op het punt ‘Zelfbeheersing’ schoort de gemiddelde mens veel hoger dan het modale paard, alhoewel er voor sommige paardenliefhebbers nog veel mogelijkheid tot verbeteren bestaat.
Beweren dat paarden geen enkel tijdsbewustzijn hebben, dat vind ik nu ook wat te ver gaand. Paarden weten wel dat het morgen, middag, avond of nacht is, maar veel verder gaat de opgedane kennis niet. Alles schijnt mij hier nogal zonlicht gedreven te zijn.
Paarden hebben een groot herinneringsvermogen voor in het verleden opgedane ervaringen, dit voor zowel aangename- als vervelende ervaringen. Herinneringen zijn wel op een bepaald tijdstip tot stand gekomen, maar paarden hebben geen benul van het ‘Wanneer’ dit is gebeurd en ook niet het ‘Waarom’. Dit in tegenstelling met de mens, die exact kan vertellen wanneer en hoe er zich bepaalde gebeurtenissen hebben voorgedaan.
Een herinnering is een ervaring uit het verleden die wij ons terug voor de geest kunnen halen en waarbij we de oorspronkelijke emoties terug kunnen ervaren.
Reeds 6 jaar vertelt mijn Frits mij op regelmatige basis en doodsbang, dat hij vroeger een heel negatieve ervaring heeft opgedaan met een tegenligger op de hoefslag van een dressuurpiste. Maar wanneer en wat er juist gebeurd is, dat gaat hij mij natuurlijk nooit weten te vertellen.
Conditionering – Didactisch
De opgeslagen ervaringen van een paard zijn hoofdzakelijk het gevolg van conditionering, terwijl er voor de mens naast conditionering ook nog didactisch leren dient aan toegevoegd te worden. Het Pavlov principe van ‘Prikkel’ en ‘Respons’ is hier dus voor beiden van toepassing. Gezien de grotere zelfbeheersing en ruimere intelligentie kan de mens deze gebeurtenissen in een bredere context plaatsen.
Een paard kan maar weinig in de toekomst denken, maar natuurlijk dat een paard ook wat kan anticiperen. Het kan zijn gedragingen aanpassen op de verwachting dat er in de heel nabije toekomst waarschijnlijk iets zal gebeuren.
Op dit moment ben ik mijn Frits aan het leren, om te blijven staan in de gang, met een open staldeur en een voederbak vol met lekkere muesli en rode, gewassen worteltjes. Ik probeer het woordje ‘Staan’ zodanig te conditioneren dat Frits hierbij blijft staan, terwijl het woordje ‘Vrij’ zal betekenen dat hij zich naar de stal mag verplaatsen. Wanneer ik het halster van zijn hoofd verwijder, bemerk ik dat Frits naar achterom kijkt, om te zien of de buitendeur open staat? Dit is met voorbedachtheid om een eventuele ontsnapping naar buiten toe te kunnen voorbereiden. Een ontsnapping waarmee hij in een vorige sessie duidelijk succes heeft behaald. Dat maakt mij duidelijk dat een paard ook een klein stukje in de toekomst kan denken, een paard kan dus ook wat voordenken, maar zeker niet in die mate dat de homo sapiens dat kan.
Een paard kan dus niet echt terugdenken en ook niet veel in de toekomst denken. Het denkt vooral in de onmiddellijke omgeving van het ‘nu’, van het moment zelf.
Stress beheersen
Toen ik als beginnend manager in een metaalconstructie bedrijf centjes voor mijn dure paardensport ging verdienen, zaten er in ons eindproduct 70% grondstoffen en was de overige 30 procent afkomstig van menselijke prestaties, dus werkuren, dus tijd. Enkele decennia later was de voormelde verhouding volledig omgekeerd en vertegenwoordigden de uren maar liefst 70% van de kostprijs. Door deze evolutie ontstaat er natuurlijk heel veel tijdsdruk en wordt het fenomeen ‘stress’ geboren. Stress ontstaat namelijk wanneer er één of meerdere zaken niet kunnen opgelost worden in een vooraf bepaald tijdsinterval. Tijd beheersing, ‘Wat’ en ‘Wanneer’ gaat ‘Wie’ doen en ‘Hoeveel tijd’ kost dat, is dus van het allergrootste belang, om gespaard te blijven van ongewenste stress. Dit noemt men planning.
Ook in de paardensport hebben wij heel veel met tijdsbeheersing te maken. Wij bepalen toch het aantal keer per week dat wij met ons paard trainen, dat noemen wij de ‘Frequentie’ van de training. Deze frequentie is van heel veel factoren afhankelijk, zoals: ouderdom van het paard, africhtingsgraad, mentale bewerkbaarheid, maar ook van de motivatie en de middelen van de ruiter en zijn omgeving.
Fysieke training
Voor de fysieke training (cardiovasculaire) volstaat het om een paar maal per week op zoek te gaan naar de grens van je lichamelijke capaciteiten. Hierdoor gaat het lichaam zich aanpassen aan de hogere belasting en krijgen we een supercompensatie, een verhoging van onze fysieke mogelijkheden.
Techniek training
Dressuur rijden bestaat echter hoofdzakelijk uit een techniek training, waarbij er bij het paard bepaalde gemoedstoestanden opgewekt worden, om een door de ruiter gewenst gedrag te vertonen. Hoe meer men deze mentale trainingen uitvoert, hoe sneller de africhting vooruitgaat. Maar ieder ervaren ruiter weet dat hij moet opletten dat zijn paard niet begint te flippen. Ook aan deze mentale training zullen bepaalde beperkingen dienen gesteld te worden, dit om zowel de ruiter als het paard niet mentaal te overbelasten.
Maar er is natuurlijk nog veel meer dat met tijd te maken heeft.
Meer hippische interesse?
Doorlaatbare dressuurlessen krijgen